Sukcesy i zagrożenia: Spotkanie festiwali w ramach sieci ECFA

W 2020 roku Festiwal Ale Kino! zapoczątkował tradycję corocznego spotkania online, podczas którego festiwale wymieniają się doświadczeniami. Tematy przewodnie poprzednich edycji związane były z sytuacją pandemiczną, zaś tegoroczny panel poświęcony został odbudowie widowni i proekologicznym działaniom festiwali.

Przedstawiciele europejskich festiwali wypowiadali się na trzy zaproponowane przez Ale Kino! tematy:

• frekwencja i budowanie publiczności – z uwzględnieniem udziału dzieci i młodzieży w tworzeniu programu festiwalu;
• proekologiczne praktyki festiwalu,
• sytuacja ekonomiczna festiwalu, czyli jak recesja w Europie wpływa na festiwalowe budżety.

FILEM’ON (MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW DLA DZIECI W BRUKSELI) – Hilde Steessens

Festiwal FILEM’ON zaobserwował wzrost publiczności w Gandawie oraz wśród publiczności szkolnej, mimo wcześniejszych niepokojów wywołanych atakiem terrorystycznym w Brukseli.

Publiczność rodzinna i nastolatki pozostają obszarem wymagającym dalszej pracy, choć Steessens zauważyła, że w przypadku nastolatków bardzo dobrze sprawdzają się strategie angażowania. Festiwal stara się włączać ich na wszystkich poziomach: promocji, programowania, wyboru jury. Daje to dynamikę, która przyciąga młodych ludzi – nawet tych, którzy jeszcze z festiwalem nie działali!

Festiwal dokłada wszelkich starań, aby być ekologiczny i robi to od samego początku, biorąc pod uwagę wszystkie konteksty: między innymi zachęca do korzystania z transportu publicznego, ale wie, że nie wszyscy widzowie są w równym stopniu mobilni. Organizatorzy pragną być inkluzywni i realistyczni.

Sytuacja ekonomiczna organizacji jest dość stabilna. Festiwal otrzymał w 2023 więcej funduszy od rządu flamandzkiego, a mniej wsparcia od instytucji europejskich.

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMOWY MŁODE HORYZONTY – Maciej Jakubczyk 

W 2023 organizacja przeprowadziła rebranding nazwy z Kina Dzieci na Młode Horyzonty.

Festiwal zrealizował cele frekwencyjne w przypadku klientów komercyjnych, ale nie w przypadku publiczności szkolnej. Jednocześnie jednak odsłona we Wrocławiu, drugim co do wielkości mieście festiwalowym, miała największą frekwencję w historii.

Z roku na rok festiwal zauważa też niższą oglądalność odsłony online.

Od kilku lat na festiwalu istnieje zielona sekcja – obejmuje ona różne filmy powiązane z tematyką ekologii i natury. W tym roku jednak kwestie rebrandingu utrudniły prowadzenie zielonej polityki. Festiwal skupił się za to na ograniczeniu transportu gości samochodami i zmniejszył liczbę druków.

Stowarzyszenie Nowe Horyzonty, w ramach którego działa festiwal, otrzymało najniższe dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w historii, ale było przygotowane na taką sytuację i rozwijało różnorodne działania wykraczające poza projekcje filmowe.

JEF FESTIVAL – Iris Verhoeven

Dla JEF Festivalu był to najlepszy rok w historii: osiągnięto rekordową frekwencję, ponad 24 000 osób.

Festiwal otrzymał dodatkowe wsparcie finansowe i marketingowe od miasta (Antwerpii), co pomogło poszerzyć publiczność. Festiwal rozwija dotychczasowe sukcesy: kino dla najmłodszych widzów czy zespół młodych programerów (12-16 lat), który w tym roku liczył 30-40 osób.

Festiwal zdecydował się osobno biletować udział w Media Lab (wcześniej był on wliczony w bilet) i nie wpłynęło to na spadek frekwencji, a także testował partnerstwa z teatrami czy operą, aby dotrzeć do innej publiczności.

Festiwal robi wiele w temacie ekologii. Proponuje wegetariańskie menu i stara się zapraszać jak najwięcej gości z Belgii i Holandii, aby ograniczyć podróże. Pożycza wiele materiałów od innych organizacji, a także wypożycza swoje materiały w razie potrzeby.

Inflacja jest w Belgii regulowana automatycznym wzrostem płac. Verhoeven zaznaczyła, że choć  jest to ważne zabezpieczenie dla pracowników, to stanowi ono wyzwanie dla organizacji.

Jerzy Moszkowicz zauważył po tych kilku wystąpieniach, że festiwale mają dobre wsparcie ze strony samorządów i zauważył, że być może trzeba szukać nowych źródeł wsparcia – niekoniecznie centralnych, ale właśnie lokalnych.

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW DZIECIĘCYCH KRISTIANSAND –Marion Røst Heimlund

Festiwal nadal pracuje nad odzyskaniem widowni sprzed pandemii Jedną ze strategii jest odwiedzanie polityków i prezentowanie im zakresu i wagi działań festiwalu. Nic nie dzieje się bez wsparcia Norweskiego Instytutu Filmowego.

Festiwal angażuje dzieci i młodzież, wpisując się tym samym w program nauczania i obowiązkowe praktyki dla uczniów szkół średnich – włącza ich w organizację i programowanie.

Jako że festiwal odbywa się w niewielkim mieście, nie trzeba zbyt często korzystać z transportu samochodowego. W programie zawsze znajdują się filmy o tematyce ekologicznej i podejmowana jest współpraca z organizacjami o nastawieniu proekologicznym.

ZLIN FILM FESTIVAL – Markéta Pášmová

Publiczność festiwalu wróciła do kin – i to w liczbie, którą można porównać do czasów sprzed pandemii. Frekwencja osiągnęła 100 000 widzów i ponad połowa odwiedzających to publiczność komercyjna.

Każdego roku festiwal stara się przenosić komunikację coraz bardziej do przestrzeni online, zmniejszając ilość druków. Pozostawił on jednak drukowany katalog.

Ze względu na infrastrukturę korzystanie z samochodów jest konieczne. Zminimalizowany jest jednak transport materiałów – filmy przesyłane są drogą elektroniczną.

Sytuacja ekonomiczna festiwalu jest stabilna. Jego budżet składa się z dwóch części: jedna pochodzi od sponsorów, a druga z dotacji, czyli Ministerstwa Kultury, regionu miasta, Unii Europejskiej. W razie niewystarczających dotacji, organizatorzy skracają czas trwania wydarzenia, ograniczając program towarzyszący (koncerty czy spotkania).

SCHLINGEL – MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW DLA DZIECI I MŁODZIEŻY – Michael Harbauer

W tym roku festiwal odnotował frekwencję na poziomie 20 000 osób. Jest on otwarty na widownię niezwiązaną z systemem szkolnym oraz starszą niż nastolatkowie.

Organizatorzy pozyskują filmy online. Festiwalowi udało się także wprowadzić bilety, które można wykorzystać w transporcie publicznym.

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW DLA DZIECI W OULU – Mika Anttolainen

Fińska Fundacja Filmowa w przyszłym roku będzie miała budżet mniejszy o 1 000 000 euro mniej. Wpłynie to znacząco na działania branży, owocując m. in. zawieszeniem produkcji filmów dla dzieci i młodzieży.

Festiwal drukuje coraz mniej materiałów. Wszystkie tegoroczne projekcje były cyfrowe, a festiwalowym hotelem był Green Star Hotel Oulu – pierwsza w Finlandii sieć hoteli neutralnych pod względem emisji dwutlenku węgla.

Festiwal prowadzi konkurs oscarowy z jedną ze szkół filmowych, korzystając z filmów nakręconych przez dzieci i młodzież. Organizuje on także program „This is not a script” [„To nie jest scenariusz”], dedykowany młodym scenarzystom w krajach nordyckich. We współpracy z Wallaby Film School organizuje także kluby filmowe.

JUNIOR FEST FESTIVAL – Judita Soukupova

Szesnasta edycja Junior Fest zakończyła się miesiąc temu. Festiwal przeszedł znaczące zmiany kadrowe, jednak obecnie skupia się na planowaniu kolejnej edycji. Junior Fest odbywa się w sześciu miastach jednocześnie w ciągu sześciu dni – w większości są to niewielkie miejscowości, w których łatwo przyciągnąć publiczność. W tym roku festiwal odwiedziło prawie 14 000 widzów.

Organizatorzy odczuwają, że konieczne jest budowanie indywidualnych więzi z nauczycielami, aby pozyskać widownię szkolną – stanowi to wyzwanie na kolejne lata.

Festiwal ogranicza liczbę druków, jednak także zdecydował się pozostać przy katalogu drukowanym. Co roku organizuje także akcje proekologiczne z różnymi sponsorami oraz stara się korzystać z transportu publicznego, gdy to możliwe.

Jerzy Moszkowicz zauważył, że kwestia indywidualnych kontaktów z nauczycielami jest niezwykle ważna od lat – ECFA mogłoby poświęcić jej więcej miejsca w swych działaniach.

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW DLA DZIECI I MŁODZIEŻY BUSTER – COPENHAGEN – Mariela Harpelunde Jensen

Dwudziestą czwartą edycję festiwalu odwiedziło 10 000 dzieci w wieku szkolnym i 10 000 widzów familijnych. Filmy wyświetlane były również w nowym miejscu na świeżym powietrzu – namiocie zbudowanym w chronionym obszarze przyrody w Kopenhadze. Ten zabieg pozytywnie przełożył się na liczbę sprzedanych biletów.

Skupienie na widowni rodzinnej sprawia, że festiwal łatwo traci zainteresowanie szkół – dzięki Duńskiemu Instytutowi Filmowemu całorocznie dostępne są projekcje online dla celów edukacyjnych. Poddaje to w wątpliwość sens wypraw do kina – festiwal postrzega to jako poważny problem, choć docenia korzyści, jakie czerpią z tego stanu rzeczy szkoły w mniejszych miejscowościach.

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL OLYMPIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY – Pantelis Panteloglu

Festiwal dopiero co się zakończył. Nawiązano znakomity kontakt ze szkołami w rejonie Pyrgos, docierając tam do około 10 000 dzieci. Festiwal postrzega udział dzieci jako wymóg konieczny: wyświetlane są filmy stworzone przez młode osoby oraz zapewniane są różnorodne aktywności włączające. W jednym z projektów wzięło udział 8085 młodych osób.

Ze względu na usytuowanie festiwalu (300 kilometrów od najbliższego międzynarodowego lotniska w Atenach) konieczne jest wykorzystanie transportu: używane są autobusy i samochody współdzielone.

Sytuacja ekonomiczna jest stabilna. Festiwal otrzymał dodatkowe środki od miasta Pyrgos i z regionu, z funduszu powiązanego ze wsparciem finansowym otrzymywanym z Unii Europejskiej.

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL FILMÓW MŁODEGO WIDZA ALE KINO! – Marta Jodko

Festiwal dotarł do większej liczby widzów, niż w roku poprzednim. Dobrze wypadły pokazy szkolne, wciąż natomiast wymagają pracy seanse popołudniowe dla widzów nastoletnich.

Dobra frekwencja może być też wynikiem skutecznych akcji promocyjnych – jedną z nich była współpraca z wydawcą książki Arystoteles i Dante odkrywają tajemnice wszechświata. Bilety na ekranizację powieści wyprzedały się w mgnieniu oka. Ale Kino! uzyskało patronat Młodzieżowej Rady Miasta Poznania, a także współpracowało z Short Waves Film Festival, który przyciąga dużą młodą publiczność zainteresowaną filmami krótkometrażowymi.

Festiwal współpracuje z poznańskimi liceami, których uczniowie są wolontariuszami oraz rozwija ofertę dla młodych programerów, organizując warsztaty kuratorskie.

W tym roku festiwal wyprodukował mniej gadżetów, pracował wyłącznie na cyfrowych kopiach filmów oraz opublikował katalog wyłącznie w wersji PDF. Festiwal zdecydował się też wprowadzić nowe statuetki wyprodukowane z plastiku pochodzącego z recyklingu.

Sytuacja ekonomiczna festiwalu jest stabilna. Budżet był nieco mniejszy niż w zeszłym roku ze względu na utratę sponsora, banku narodowego. Był to także rok przebudowy zespołu.

Prezes ECFA, Pantelis Panteloglu, podsumował spotkanie.

Zwrócił uwagę na to, że wszystkie zgromadzone festiwale borykają się z tymi samymi trudnościami: główną stanowią oczywiście finanse. Pozyskiwanie środków nie jest łatwe, ponieważ obecne festiwale nie mają nakierowania mainstreamowego oraz często działają lokalnie, nie zaś centralnie, nawiązując rzeczywiste, bliskie kontakty z nauczycielami, szkołami czy widownią rodzinną. Jednak nawet w czasach recesji kultura jest ważna i myśl ta przyświeca wszystkim zaangażowanym w popularyzację kina dla dzieci i młodzieży.

Biorąc pod uwagę długoletnie poświęcenie i pasję oraz ważne cele, które stawiają sobie osoby związane z festiwalami dla młodego widza, Pantelis Pateloglu zauważał, że festiwale dla dzieci i młodzieży mają prawo domagać się różnorodnego wsparcia instytucjonalnego. Kino niesie za sobą jakość i kontekst społeczny, którego nie są w stanie zapewnić popularne serwisy streamingowe.

Tym, co wymaga dalszej refleksji, są kwestie pozyskiwania widowni szkolnej oraz obowiązek prowadzenia zielonej polityki. Warto pamiętać, że działalność online oznacza większe zużycie energii, oraz że najbardziej ekologiczna jest lokalność.

Jerzy Moszkowicz podziękował wszystkim gościom za udział i życzył im wesołych świąt Bożego Narodzenia. Następnie wyświetlony został pięciominutowy reportaż wideo z 41. edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino!

Autorka i tłumaczka: Agnieszka Waligóra